O pomocy udzielonej Polsce przez ZSRR w latach powojennych. Informacja według Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej

Do niedawna na stronie rosyjskiego ministerstwa spraw zagranicznych opublikowany był propagandowy artykuł, wyliczający wielkość pomocy materialnej i finansowej oraz korzyści gospodarcze, jakich rzekomo Polska doświadczyła ze strony Związku Sowieckiego tuż po "wyzwoleniu" spod niemieckiej okupacji.

W tym zestawie dobrodziejstw brakowało oczywiście informacji na temat pełnej kwoty, na jaką  Sowieci złupili Polskę w latach 1939-1941, następnie 1944-1945 oraz po wojnie. W tym ostatnim przypadku choćby dług z tytułu usług oraz świadczeń wykonywanych na rzecz licznych (w 1946 roku około 1000) garnizonów i miejsc stacjonowania Armii Czerwonej w latach 1945-1947 wynosił 2,5 miliarda ówczesnych złotych. Strona sowiecka odmówiła Polakom uregulowania tych kosztów. 

1. Sowiecki plakat propagandowy z roku 1945. 

W latach 1945-47 Sowieci eksploatowali Polskę jak kraj podbity, w pełnym tego słowa znaczeniu. Przykładowo, kiedy w 1945 wojska sowieckie zajęły wszystkie poniemieckie majątki ziemskie w liczbie 2456 - na terytorium Polski w jej nowych granicach, w tym także na terenach, które przed wojną należały do Polski - ich administracją i eksploatacją zajęli się oficerowie Armii Czerwonej. Na tym tle dochodziło wówczas do wielu starć z administracją polską, która stopniowo przejmowała tereny zachodnie i północne. Sowieci przyjęli tam generalną zasadę, że "ziemia należy wprawdzie do Polski, ale wszystko co jest na niej do ZSRR", stąd zbiory zbóż czy kartofli, nawet już dokonane przez osadników polskich, zabierały komendy sowieckie.

Podobnie było z bydłem, końmi i owcami, które jako "trofiejne" gromadzono w tabuny i pod nadzorem poganiaczy ekspediowano do ZSRR. Pod koniec marca 1945 roku Józef Stalin podpisał dekret o przegnaniu z "ziem odzyskanych" i przedwojennych terenów RP wielkich stad liczących 487 tys. sztuk bydła, 100 tys. sztuk owiec oraz 10 tys. sztuk koni. Kilka dni później na mocy dwóch kolejnych rozporządzeń Sowieci otrzymali polecenie zarekwirowania na tych samych terenach 82 tys. koni. Na ogołoconych w ten sposób ziemiach "wyzwolonych", bolszewicy utrudnili, a nawet wręcz uniemożliwili akcję osiedleńczą i podjęcie pracy na roli. 

2. Mapka, prezentowana w szkolnym atlasie historycznym z czasów PRL, przedstawiająca w zafałszowanym świetle wyzwolenie Polski spod niemieckiej okupacji w latach 1944-1945. Jej autorem był znakomity rysownik i gawędziarz Szymon Kobyliński.  

Do grabieży w rolnictwie dochodził jeszcze demontaż urządzeń fabrycznych i innych, które uznano za niezbędne dla państwa sowieckiego. Ogólna wartość zdemontowanych urządzeń fabrycznych została oceniona przez samego Wiaczesława Mołotowa na 500 mln dolarów.

W każdym razie w tekście można było przeczytać:

     Po wyzwoleniu Polski przez Armię Czerwoną Związek Radziecki rozpoczął zakrojony na szeroką skalę program odbudowy zniszczonej przez hitlerowców gospodarki tego kraju. Jednocześnie rząd radziecki działał bezinteresownie, często poświęcając własne interesy na rzecz wzmocnienia nowo niepodległego [! - DK] państwa polskiego.

     Pod koniec 1944 r. Polsce udzielono nieoprocentowanej pożyczki w wysokości 10 mln rubli. Na początku 1945 r. - pożyczki w wysokości 50 mln rubli i 10 milionów dolarów.

     Jednocześnie dostarczono 45 tys. ton węgla, 3 tys. ton nafty, 280 tys. ton oleju silnikowego, 6 tys. ton soli, 60 ton herbaty.

     Na okres od marca do listopada 1945 r. przeznaczono żywność na kwotę ponad półtora miliarda rubli, lekarstwa i opał. Wśród zapasów - 150 tys. sztuk bydła, 20 tys. ton bawełny, 2 tys. ton wełny, 100 tys. grubych skór, nasiona do siewu.

     W lutym 1945 r. prośba rządu polskiego [! – DK] o udzielenie pomocy materialnej i technicznej w wysokości 50% kosztów przewidzianych w planie rewitalizacji głównych dzielnic Warszawy została spełniona. Radzieccy architekci, korzystając z dokumentów z archiwów ZSRR, przyczynili się do opracowania i realizacji złożonego i kosztownego projektu odtworzenia historycznego wyglądu stolicy kraju. Polscy budowniczowie mówili, że połowa odbudowanej Warszawy była zbudowana z sowieckiego cementu i cegieł.

3. Czerwonoarmiści podczas pracy przy żniwach w roku 1942. Zapewne podobne sceny można było oglądać na terytorium "wyzwolonej" Polski, gdzie Armia Czerwona masowo rekwirowała płody rolne polskim osadnikom.  

     W 1947 roku ZSRR wysłał Polakom tysiące ton zboża i innego rodzaju żywności, unikając w ten sposób głodu na wielką skalę w Polsce z powodu suszy.

     W 1948 roku Warszawa podpisała porozumienie z Moskwą o docelowej nieodpłatnej dostawie sowieckiego sprzętu przemysłowego o wartości prawie pół miliarda dolarów.

     Z racji sowieckiej części reparacji, które Niemcy musiały zapłacić (10 mld USD), Polska otrzymała pomoc finansową i rzeczową oraz techniczną w wysokości około 1 mld USD (głównie w postaci różnego sprzętu przemysłowego i rolniczego oraz mienia).

     Kiedy w 1947 r. Rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji odcięły dostawy reparacyjne do ZSRR z zachodnich stref okupacji niemieckiej, dostawy do Polski były kontynuowane w ramach reparacji napływających ze strefy wschodniej, a następnie NRD.

     Dzięki rozwojowi wymiany handlowej między Polską a ZSRR do 1949 r. Produkcja wyrobów przemysłowych w Polsce wzrosła 2,5-krotnie, rentowność ekonomiczna ze sprzedaży polskich wyrobów przemysłowych w porównaniu z latami przedwojennymi wzrosła o ponad 200%.

     Do 1950 roku łączna wartość obrotów handlowych przekroczyła 1 miliard dolarów, kraj zwiększył liczbę miejsc pracy z komponentem przemysłowym do rekordowych poziomów w całym okresie istnienia niepodległej Polski.

     W rezultacie pierwszy trzyletni plan odbudowy polskiej gospodarki, opracowany przez Warszawę i Moskwę, został zrealizowany przed terminem, po czym rozpoczął się w Polsce sześcioletni etap uprzemysłowienia (1950-1955).

     Przemysł ciężki i budowa maszyn rozwinęły się w Polsce przy czynnym wsparciu ZSRR. Do 1955 r. Polska produkcja pod względem wielkości wzrosła 2,5-krotnie w porównaniu ze wskaźnikami z początku sześciolecia (1950 r.). Do 1955 roku liczba spółdzielni rolniczych wzrosła 14,3 razy w porównaniu z 1950 rokiem.

     Od połowy lat pięćdziesiątych. w związku z odbudową polskiej gospodarki nie było już potrzeby jednostronnej pomocy materialnej, technicznej i finansowej ze strony ZSRR. Priorytetem było rozwijanie wzajemnie korzystnej i równej współpracy handlowej i gospodarczej.

***

Źródła fotografii:

1. Domena publiczna.
2. Wikimedia Commons CC0. 
3. Narodowe Archiwum Cyfrowe. 

Bibliografia:

• Tekst był dostępny pod linkiem:

https://www.mid.ru/ru/maps/pl/-/asset_publisher/D2CPYayAgyuG/content/id/3787795